Geçtiğimiz yıl George Mason Üniversitesinden gelen dört uluslararası öğrenciyi evimizde yemeğe davet etmiştik. Yemek sırasında Perulu bir yüksek lisans öğrencisi, bir öğrenci yurdunda kaldığı dönemde yaşadıklarını anlattı bize: “Nasıl çamaşır yıkandığına dair hiçbir fikri olmayan öğrenciler gelirdi. En basit işlerde bile onlara yardım etmem gerekirdi.”
Bu tür hikayeler günümüzde hiç de sıra dışı değil artık. Üniversiteler ve işverenler de benzer şekilde genç insanların hayatın en temel işlerini yerine getiremediklerini söylüyor. Akademik eğitime ve üniversiteye girmek için ne gerekiyorsa yapmaya verdiğimiz aşırı önem yüzünden çamaşır yıkamak, aylık bir geliri dengelemek ya da yemek pişirmek gibi önemli hayat becerileri gözden kaçıyor.
“Yaşam becerileri, çocuğunuzun bağımsız ve kendine yeten bir insan olmayı öğrenmesinin olmazsa olmazlarıdır” diyor yazar Lindsay Hutton. “Uygun yaşam becerileri, çocuğunuzun kendini güçlü hissetmesini sağlar, özgüven geliştirmesine yardımcı olur ve sosyalleşme ve muhakeme becerilerini destekler.”
Eskiden okullardaki ev ekonomisi derslerinde ya da ebeveynler tarafından evde öğretilen bu önemli beceriler, artık önemini tamamen kaybetti.
“Sınıflar çocuklarımızı akademik olarak hazırlamaya o kadar fazla odaklandı ki, hayat becerileri bir kenara atıldı. Ayrıca helikopter ebeveynlik trendi de çok sayıda ebeveynin çocuklarının güvenliği konusunda hissettiği korkuyu daha da artırdı. Çoğu ebeveyn elektrikli aletleri, bıçakları ve zarar verme poyansiyeline sahip diğer malzemeleri kullanmaları konusunda çocuklarına karşı aşırı korumacı davranıyor artık. Bu da, bu becerileri öğrenmenin yolunu tıkıyor” diyor Hutton.
Ve sonunda tüm bunlar, çamaşır yıkamanın yanı sıra diğer pek çok temel ama hayati değer taşıyan işleri yapamayan üniversite öğrencilerinin oluşmasına sebep oluyor.
Peki çocuklar neleri öğrenmeli ve hangi yaşta öğrenmeli? Genel olarak çocuklar bir eve (varsa bahçeye) ve eşyalarına bakmayı bilmeliler. Küçük çocuklar için ise büyük bir iş, yönetilebilir küçük parçalara bölünmeli ve çocuk bunları kendi başına yapar hale gelene kadar sorumlulukları kademe kademe artırılmalıdır. Ev işlerine yönelik canlandırma (role playing) oyunları, çocukların bu becerileri öğrenmelerinin güvenli ve kolay bir yoludur.
İşte en temel yaşam becerilerine yönelik küçük bir liste:
İlkokul
Kişisel güvenlik. Çocuklara ilkokulda hala tam isimlerinin, adreslerinin ve telefon numaralarının öğretilmesinin bir sebebi var: Güvenlik. Ayrıca acil bir telefon çağrısı yapabilmeyi öğrenmek de aynı derecede önemli.
Kendine bakmak. Çocuklar kendilerini yıkamayı, dişlerini fırçalamayı, giyinmeyi ve kişisel hijyenlerini sağlamayı ilkokulun ilk yıllarında artık bilmeliler. Yatmadan önce ve sabahları uynanınca yapılması gerekenleri bilmeleri ve bunları her gün kontrol etmeleri, raydan çıkmamalarını sağlayabilir.
Başkalarına bakmak. Çocuklar anaokulu yıllarını bitirdikten sonra başkalarına bakmayı öğrenmeye başlamalılar. Mesela bir ev hayvanına bakmak gibi. İkinci ve üçüncü sınıfa giden çocuklarım kedinin yemeğini ve suyunu verme işini sırayla yapıyorlar, abileri ise kedi tuvaletini temizleme işini üstleniyor.
Başkalarıyla konuşmak. Çocukların, insanların gözünün içine bakmayı ve nazik bir konuşmayı sürdürebilmeyi bilmeleri gerekiyor. Çocuklar bunun pratiğini, bir restoranda yemek siparişi vererek, bir dükkanda satın alınanlar için ödeme yaparak ve bir kütüphane görevlisinden bir kitabı bulmasını isteyerek yapabilirler.
Ortaokul
Evde yalnız kalmak. Evde yalnızken nasıl güvende olacağını bilmek ortaokul çağındaki çocuklara öğretilecek en önemli becerileriden birisidir. Evde kendi başına olmaya alışık olmayan bir çocuğunuz varsa, yakınlardaki bir kafeye gidip bir saat oturmak gibi kısa sürelerle başlayabilirsiniz. Böylece çocuğunuzun yavaş yavaş kendini daha rahat hissetmesini sağlarsınız.
Mutfak güvenliği. Çocuklar fırınları ve bıçakları ve aynı zamanda bir yemek pişirmek için gerekli olan her şeyi doğru bir şekilde kullanmayı bilmeliler. Çocuğunuzun bu becerilerin alıştırmasını yapması için haftada bir, tüm aile için yemek pişirme görevini ona verin. 13,11 ve 8 yaşındaki üç çocuğum da haftada bir akşam tüm aileye yemek pişiriyor. Ancak 9 yaşında olana rehberlik etmek için ben de onunla birlikte pişiriyorum.
Etiket okuma. Yıkama talimatları ya da yaygın kullanılan ilaçların dozlarını okumak gibi bir okumadan bahsediyorum. Bu çok önemli bir yaşam becerisidir. Talimatları ya da reçeteyi hemen elinize almak yerine bırakın çocuğunuz okusun ve eğer açıklamaya ihtiyaç duyarsa size sorular sorsun.
Sosyal durumları yönetmek. Pozitif sosyal etkileşimi üç adımda özetleyebiliriz. Bir: Birisiyle ilk kez tanıştığınızda elini sıkıca sıkın, bu sırada göz teması kurun ve samimi bir şekilde gülümseyin. İki: İşleri, ailesi ve hobileri gibi konularda sorular sorarak ilginizi gösterin. Üç: Dikkatlice dinledikten sonra paylaşılanlarla ilgili geri bildirimde bulunun. İyi ilişkiler kurmak ve sürdürmek liderliğin, gelişimin ve başarının anahtarıdır.
Lise
Para yönetimi. Yazar Mary L. Hamilton çocukları henüz anaokulundayken onlara harçlık vererek para konusunda sorumluk sahibi olmalarını öğretmeye başlamış. Bu temeli onlara verdikten sonra çocukları ergenlik dönemine geldiğinde onlara banka hesapları açmış. Bir tasarruf hesabı, bir de cari hesap. “Üniversiteye başladıklarında sadece orada olan parayı harcayabileceklerini öğrenmişlerdi. Bugün üçü de paralarını çok iyi yönetiyor. Çalışmaya ve daha fazla para kazanmaya başladıklarında bunun onlara çok yardımı olacak” diyor Hamilton.
Sorumlu araba kullanmak. Bu, arabayı otobandaki beyaz çizgilerin arasında tutmanın çok daha ötesinde bir şey. Gençler araba kullanırken mesajlaşmanın (ya da alkol kullanmanın) tehliklerini, nasıl benzin alacaklarını, lastiğe hava basmayı ya da lastik değiştirmeyi bilmelilier. Yollardaki acil durumlarda kimi aramaları gerektiğini (sizi, polisi, sigorta şirketi vs.) bilmeleri de önemli. Çocuklarınıza bu becerileri öğretmenin en iyi yolu, onlara sorumlu araba kullanma konusunda iyi bir rol model olmaktır. .
Zaman yönetimi. Aynı anda hem okul ödevlerini yapmak, hem okul dışı faaliyetlere katılmak hem de bir sosyal hayat sürdürmeye çalışmak bütün ergenler için çok zorlayıcı olabilir. Zaman yönetimi konusundaki en önemli şeylerden biri de zamanını boşa harcayan şeyleri bilmektir: Sosyal medya, bilgisayar oyunları vs. Ayrıca büyük projeler için daha kısa ve giderek uzayan teslim tarihleri belirlemek, iyi bir okul/ödev ve yaşam dengesi için boş ve sakin zamanlar planlamak da oldukça önemli.
Bir iş bulmak ve sürdürmek. İş hayatında başarılı olmak için iyi bir üniversite diplomasından çok daha fazlasına ihtiyacınız olur. Mesela iş aramak, özgeçmiş yazmak, iş görüşmesi yapmak, işi takip etmek gibi… İş edinme sürecinin provasını çocuklarınızla birlikte adım adım yapabilirsiniz.
Unutmayın, aslolan bu işleri ne kadar iyi yaptıkları değildir. Bu yaşam becerilerini öğrenme eyleminin çok daha geniş kapsamlı faydaları bulunur.
Problem çözme, zaman yönetimi, sosyalleşme ve bağımsızlık çocuğunuzun yaşamın her alanında fayda göreceği becerilerdir. Örneğin evi temiz ve düzenli tutmayı öğrenmek, çocuğunuzun öğrenci yurdundaki ya da evindeki oda arkadaşıyla ilişkisine de katkı sağlayacaktır. Çocuğunuza kişisel hijyeni öğretmeniz onun sosyal özgüveninin artıracaktır. Yemek pişirmeyi öğrenmek evde yemek yemesi sayesinde çocuğunuzun tasarruf etmeyi öğrenmesine yardımcı olacaktır.
