Ana ekseninde çocuklar,gençler ve eğitimin olmadığı bir seçim dönemi daha pek çok tartışmayla birlikte geride kaldı.Önümüzde yeni seçimler olacak, eğitimciler olarak görevlerimizden birinin eğitimin siyasi partilerin ana gündem maddelerinden biri olmasını sağlamak olduğuna inanıyorum. Bu konudaki tartışmalara katkı olması ve bizlere rehber olması bakımından da Roger Hart’ın Katılım Merdiveni olarak tanımladığı çocukların ve gençlerin projelere, kuruluşlara veya toplumlara farklı derecelerde katılımlarını değerlendiren bir modelden bahsetmek istiyoruz. Okulların,siyasi partilerin ya da sivil toplum örgütlerinin çalışmalarına gençlerin katıldığını veya katılmadığını söylemek çok eksik bir değerlendirmedir. Yerel duruma, kaynaklara, ihtiyaçlara ve deneyim düzeyine bağlı olarak çocukların gençlerin dahil olabilmelerinin veya sorumluluk alabilmelerinin farklı dereceleri vardır.
Roger Hart’ın önerdiği, “Çocuk Katılımı Basamakları” her biri katılım merdiveninin farklı basamaklarına denk gelen 8 ayrı katılım düzeyi tanımlamaktadır:
8. Basamak: Kararlar ortak alınır
Projeler veya fikirler, yetişkinleri karar alma sürecine ortak olarak davet eden gençler tarafından başlatılır.
7. Basamak: Gençler başlatır ve yönetir
Proje ve fikirleri gençler başlatır ve yönetir. Yetişkinler gerekiyorsa destek vermek üzere davet edilebilirler ancak proje, yetişkinlerin müdahalesi olmaksızın yürütülebilir.
6. Basamak: Yetişkinler başlatır, kararlar ortak alınır
Projeleri yetişkinler başlatırlar ancak gençler karar alma sürecine ve sorumlulukları paylaşmaya eşit ortaklar olarak davet edilirler.
5. Basamak: Gençlere danışılır ve gençler bilgilendirilir
Projeler yetişkinlerce başlatılıp yönetilir ancak gençler önerilerde bulunmaya davet edilirler ve bu önerilerin nihai kararlara veya sonuçlara katkısından haberdar edilirler.
4. Basamak: Gençler görevlendirilir ve bilgilendirilir
Projeler, yetişkinler tarafından başlatılır ve yönetilir. Gençler proje içindeki belirli bazı rol ve görevleri üstlenmeye davet edilirler. Gençler, bu projelerde gerçekte ne kadar etkileri olduğunun bilincindedirler.
3. Basamak: Gençler kuklalaştırılır (sembolik/göstermelik katılım/tokenizm)
Gençlere projelerde bazı görevler verilir ancak alınan kararlarda gerçek bir etkileri yoktur. Burada gençlerin katıldığı yanılsaması yaratılır (Kasten veya bilmeyerek) ancak aslında gençlerin ne yaptıkları ve nasıl yaptıkları konusunda bir söz hakları yoktur.
2. Basamak: Dekor olarak gençler
Projede imkanı kısıtlı bir grup olarak gençleri temsil edecek gençlere ihtiyaç vardır. Bu gençlerin (Orada bulunmalarından başka), anlamlı bir rol veya görevleri bulunmamaktadır – dekor olarak kullanılan diğer şeyler gibi — projede veya kuruluşta, dışardakiler tarafından kolaylıkla görülebilecekleri bir yere yerleştirilirler.
1. Basamak: Gençler güdümlenir/kullanılır (manipülasyon)
Gençler projelere katılmaya davet edilirler ancak gerek kararlarda gerekse bunların sonuçları üzerinde gerçek bir etkileri olmaz. Aslında projede yer almalarının, bir yerel seçimi kazanmak, bir kuruluşla ilgili daha iyi bir izlenim yaratmak veya gençlik katılımını destekleyen bazı kurumlardan fon almak gibi başka bir nedeni vardır.
Katılım merdiveni öğrenciler ve gençler ile yaptıkları bütün projelerde öğrenciyi ya da gençleri ne kadar işin içine kattıkları ile ilgili kendilerine eleştirel bir gözle bakmak isteyen uygulayıcılar için çok yararlı bir araç olabilir. Ancak, söz konusu model aynı zamanda örenci ya da gençlik katılımının dereceleriyle ilgili bir hiyerarşik sıralamayı da yanıltıcı bir biçimde akla getirerek her ne pahasına olursa olsun merdivenin en üst basamağına ulaşma gayretlerine neden olabilir. Bu nedenle, öğrenci ve gençlerin katılım derecesi veya dahil olmaları gereken derecenin yerel duruma, nelerin elde edilmesi gerektiğine veya mevcut deneyim birikimine vb. bağlı olduğunu hatırda tutmak önemlidir. Bazen bir projede tam olarak hangi derecede katılım olduğunu görmek, gerek projenin karmaşıklığı gerekse farklı katılım derecesi basamakları arasında net bir ayrım olmaması nedeniyle daha zor olabilir. Katılım derecesi zaman içerisinde de gelişebilir.
Derleyen : Ali KOÇ
Kaynaklar :
http://www.coe.int/t/dg4/youth/Source/Resources/Publications/2013_Have_your_say_Turkish.pdf
